Co się dzieje, gdy kobiety mają dość? O ruchu 4B

Wygra­na wybo­rów pre­zy­denc­kich w USA przez Donal­da Trum­pa spo­wo­do­wa­ła ogrom­ne poru­sze­nie w śro­do­wi­skach femi­ni­stycz­nych w Sta­nach Zjed­no­czo­nych i resz­cie świa­ta. Kan­dy­dat, któ­ry posia­da otwar­cie mizo­gi­ni­stycz­ne poglą­dy, połą­czo­ne z wizją zaostrze­nia pra­wa abor­cyj­ne­go i prób cał­ko­wi­te­go ogra­ni­cze­nia dostę­pu do legal­nej abor­cji wywo­łał coraz częst­sze wzmian­ki o powsta­łym w Korei Połu­dnio­wej femi­ni­stycz­nym ruchu 4B, zachę­ca­ją­ce­go mło­de kobie­ty do rezy­gna­cji z wcho­dze­nia w hete­ro­sek­su­al­ne związ­ki i zakła­da­nia rodziny.

Nazwa ruchu, okre­śla­ne­go też jako Ruch Czte­rech Nie, zwią­za­na jest z jego czte­re­ma głów­ny­mi postu­la­ta­mi: bihon, bichul­san, biy­eonae i bisek­seu [1]. To kolej­no: NIE dla mał­żeń­stwa, NIE dla cią­ży, NIE dla ran­dek i NIE dla sek­su z męż­czy­zna­mi. Poprzez uczest­nic­two w ruchu, kobie­ty odma­wia­ją pod­trzy­my­wa­nia patriar­chal­ne­go porząd­ku spo­łe­czeń­stwa, rezy­gnu­jąc z kobie­cych ról typo­wych dla takie­go mode­lu – mat­ki, kochan­ki i żony.

Jak narodził się ruch 4B?

Uczest­nic­two w ruchach spo­łecz­nych i nie­po­słu­szeń­stwo oby­wa­tel­skie nie są obce oby­wa­tel­kom Korei. Zaczy­na­jąc od utwo­rze­nia pań­stwa w 1948 roku, Korea prze­szła wie­le zmian ustro­jo­wych, bar­dzo czę­sto spo­wo­do­wa­nych opo­rem i bun­tem spo­łe­czeń­stwa [2]. Nawet pod­czas nie­daw­nych wyda­rzeń, kie­dy 3 grud­nia ubie­głe­go roku pre­zy­dent Yoon Suk Yeol ogło­sił stan wojen­ny, to głów­nie mło­de kobie­ty wzię­ły udział w pro­te­stach wzy­wa­ją­cych do odwo­ła­nia go ze sta­no­wi­ska [3] [4].

Wyraź­nie femi­ni­stycz­ne ruchy zdo­by­ły popu­lar­ność dopie­ro oko­ło 2015 roku, zysku­jąc coraz więk­sze zain­te­re­so­wa­nie w śro­do­wi­skach inter­ne­to­wych. Nie ozna­cza to, że wcze­śniej femi­nizm nie ist­niał w Korei, ale moż­li­wość spraw­nej wymia­ny infor­ma­cji, pomy­słów i opi­nii spra­wi­ła, że przy­brał on jaskraw­szą, bar­dziej jed­no­li­tą for­mę. W imię slo­ga­nu „pry­wat­ne jest poli­tycz­ne”, utwo­rze­nie femi­ni­stycz­nych prze­strze­ni i spo­łecz­no­ści pozwo­li­ło kobie­tom na dostrze­że­nie w swo­ich pozor­nie oso­bi­stych i indy­wi­du­al­nych przy­pad­kach wzor­ców dys­kry­mi­na­cji i sys­te­ma­tycz­nej opre­sji, z jaką się mie­rzą [5].

Poza ogól­ny­mi por­ta­la­mi spo­łecz­no­ścio­wy­mi, taki­mi jak Naver, Twit­ter czy Insta­gram, kore­ań­ski femi­nizm roz­wi­jał się na prze­zna­czo­nych do tego forach – naj­po­pu­lar­niej­szy­mi z nich były dość rady­kal­ne i kon­tro­wer­syj­ne fora Mega­lia i Womad. W 2016 powsta­ła rów­nież gru­pa „Tal-Gor­set” (pol. „Uwol­nić się z gor­se­tu”), dążą­ca do porzu­ce­nia nie­re­ali­stycz­nych ide­ałów pięk­na sprze­da­wa­nych kobie­tom przez bran­żę kosme­tycz­ną i modo­wą [6].

Anty­na­ta­li­stycz­ne poglą­dy kobiet zaostrzy­ły się, kie­dy w 2016 roku Mini­ster­stwo Spraw Wewnętrz­nych Korei Połu­dnio­wej opu­bli­ko­wa­ło „mapę uro­dzeń” gdzie na różo­wo zazna­czo­no obsza­ry zamiesz­ka­ne przez kobie­ty w wie­ku repro­duk­cyj­nym. Wywo­ła­ło to ogrom­ne poru­sze­nie w śro­do­wi­skach femi­ni­stycz­nych, któ­re naj­pierw dopro­wa­dzi­ło do usu­nię­cia mapy, a następ­nie zain­spi­ro­wa­ło pro­te­sty w spra­wie lega­li­za­cji abor­cji oraz prze­ciw­ko postrze­ga­niu kobiet wyłącz­nie jako narzę­dzi do rodze­nia dzie­ci [7]. Podob­na sytu­acja mia­ła miej­sce w 2021, kie­dy wypusz­czo­no porad­nik dla kobiet w cią­ży – zawie­rał on skie­ro­wa­ne do kobiet wska­zów­ki, dzię­ki któ­rym mia­ły­by unik­nąć przy­ty­cia w cza­sie cią­ży i radził, by bli­sko wyzna­czo­ne­go ter­mi­nu poro­du przy­go­to­wać mężo­wi kil­ka posił­ków do odgrza­nia oraz przy­szy­ko­wać mu kil­ka zesta­wów ubrań na zmia­nę [8].

Kolej­nym wyda­rze­niem, któ­re zain­spi­ro­wa­ło powsta­nie ruchu 4B było mor­der­stwo kobie­ty na sta­cji Gan­gnam w 2016 roku – mor­der­ca przy­znał, że zabił zupeł­nie przy­pad­ko­wą kobie­tę z powo­du bra­ku zain­te­re­so­wa­nia ze stro­ny płci prze­ciw­nej, ale mor­der­stwo przez sąd nie zosta­ło uzna­ne jako prze­stęp­stwo moty­wo­wa­ne nie­na­wi­ścią do kon­kret­nej gru­py osób. Naświe­tli­ło to pro­blem sze­rzą­cej się w kore­ań­skim spo­łe­czeń­stwie mizo­gi­nii oraz zamia­ta­nia jej pod dywan poprzez roz­pa­try­wa­nie kolej­nych aktów prze­mo­cy i agre­sji jako poje­dyn­czych, nie­po­wią­za­nych ze sobą przy­pad­ków. Spra­wa ta uwy­dat­ni­ła też potrze­bę zjed­no­cze­nia się kobiet i pod­ję­cia dzia­łań sprze­ci­wia­ją­cych się takie­mu sta­no­wi rze­czy [9].

Sama idea ruchu 4B zaczę­ła for­mo­wać się w latach 2017-2019 we wspo­mnia­nych wyżej śro­do­wi­skach inter­ne­to­wych. Nie ma jed­no­znacz­nie okre­ślo­nej zało­ży­ciel­ki czy pomy­sło­daw­czy­ni tego ruchu, a spo­so­by opi­sy­wa­nia go rów­nież waha­ją się od żar­to­bli­wych i lek­kich do poważ­nych, pod­kre­śla­ją­cych koniecz­ność dzia­ła­nia. Ruch z zewnątrz przed­sta­wia­ny jest jako wro­gi męż­czy­znom, ale w rze­czy­wi­sto­ści jego przed­sta­wi­ciel­ki czę­ściej cechu­ją się poczu­ciem bez­na­dziei i zmę­cze­niem mizo­gi­nią i pro­ble­ma­mi zwią­za­ny­mi z pozy­cją kobiet w spo­łe­czeń­stwie. Dys­ku­sje o ruchu nie sku­pia­ją się na męż­czy­znach i karze, jaka ich spo­ty­ka, tyl­ko moty­wu­ją kobie­ty do wytrwa­nia w posta­no­wie­niach 4B, aby uzy­skać nie­za­leż­ność finan­so­wą, móc roz­wi­jać swo­je pasje czy karierę.

Jak wygląda sytuacja kobiet w Korei?

Cho­ciaż ustrój praw­ny Korei Połu­dnio­wej w teo­rii umoż­li­wia kobie­tom nie­za­leż­ne życie, posia­da­ją one rów­ne z męż­czy­zna­mi pra­wa i ofi­cjal­nie nic nie ogra­ni­cza ich moż­li­wo­ści i per­spek­tyw, to nasta­wie­nie spo­łe­czeń­stwa nadal jest bar­dzo kon­ser­wa­tyw­ne – nacisk ze stro­ny naj­bliż­szych czy dys­kry­mi­na­cja w miej­scach pra­cy czę­sto powo­du­ją, że pod­po­rząd­ko­wa­nie się ist­nie­ją­ce­mu sta­no­wi rze­czy jest zazwy­czaj dla nich łatwiej­szym wyborem.

Dys­pro­por­cja w zarob­kach mię­dzy kobie­ta­mi a męż­czy­zna­mi w Korei jest naj­wyż­sza wśród kra­jów OECD – wyno­si ponad 30% [10]. Kobie­ty o wie­le rza­dziej zaj­mu­ją wyso­kie, decy­zyj­ne sta­no­wi­ska i czę­sto są zatrud­nia­ne na doryw­czych i mało sta­bil­nych warun­kach. Wie­le firm nie umoż­li­wia im zatrud­nie­nia w peł­nym wymia­rze, w zamian ofe­ru­jąc im umo­wy dla pra­cow­ni­ków tym­cza­so­wych, co ozna­cza dla kobiet mniej­sze wyna­gro­dze­nie i brak peł­nych praw pra­cow­ni­czych [11].  W 2018 roku na jaw wycie­kły infor­ma­cje, że nie­któ­re ban­ki [12] czy Seul­skie metro pro­wa­dzi­ły pro­ce­sy rekru­ta­cyj­ne tak, by ogra­ni­czyć ilość przy­ję­tych do pra­cy kobiet. Co cie­ka­we, jed­no­cze­śnie więk­szy odse­tek kobiet niż męż­czyzn posia­da wyż­sze wykształ­ce­nie [13], a w samej Korei ist­nie­je wie­le uni­wer­sy­te­tów wyłącz­nie dla kobiet, któ­re powsta­ły dla­te­go, że kobie­ty dłu­go nie mogły stu­dio­wać na uczel­niach wyż­szych z męż­czy­zna­mi [14]. Sytu­acja na ryn­ku pra­cy nie wyni­ka z bra­ku kom­pe­ten­cji kobiet lub nie­chę­ci do roz­wo­ju karie­ry, a głę­bo­ko zako­rze­nio­nych w spo­łe­czeń­stwie uprzedzeń.

Spo­łecz­ne ocze­ki­wa­nie, że prio­ry­te­tem Kore­anek będzie życie rodzin­ne, skut­ku­je licz­nym ogra­ni­cze­niom ich moż­li­wo­ści roz­wo­ju karie­ry zawo­do­wej. Nawet jeśli zosta­ną zatrud­nio­ne, czę­sto są pomi­ja­ne przy awan­sach, co pro­wa­dzi do utrwa­la­nia nie­rów­no­ści płcio­wych i zja­wi­ska szkla­ne­go sufi­tu, czy­li nie­wi­docz­nej barie­ry unie­moż­li­wia­ją­cej kobie­tom wej­ście na wyso­kie sta­no­wi­ska pomi­mo posia­da­nia odpo­wied­nich kwa­li­fi­ka­cji [15].  Mimo że aktyw­ność zawo­do­wa kobiet wzra­sta w porów­na­niu do poprzed­nich lat, wskaź­nik zatrud­nie­nia według wie­ku ma kształt lite­ry M – zatrud­nie­nie spa­da wśród trzy­dzie­sto­let­nich kobiet, ponie­waż prze­ry­wa­ją one karie­ry ze wzglę­du na mał­żeń­stwo lub cią­żę, a następ­nie ponow­nie wzra­sta dla czter­dzie­sto­la­tek [16].

Korea Połu­dnio­wa posia­da jeden z naj­bar­dziej roz­wi­nię­tych ryn­ków kosme­tycz­nych, ofe­ru­jąc popu­lar­ne na całym świe­cie kosme­ty­ki pie­lę­gna­cyj­ne, ale i sze­ro­ką gamę nie­in­wa­zyj­nych zabie­gów este­tycz­nych oraz ope­ra­cji pla­stycz­nych. Bar­dzo rygo­ry­stycz­nie pod­cho­dzi się tam też do wagi – w Korei, podob­nie jak w całej Azji, ocze­ku­je się od kobiet nie­zdro­wo szczu­płej syl­wet­ki. Bar­dzo popu­lar­ne są die­ty pole­ga­ją­ce na jedze­niu jed­ne­go posił­ku dziennie.

Nie­osią­gal­ne stan­dar­dy pięk­na są w dużej mie­rze kształ­to­wa­ne przez cele­bry­tów, w tym gwiaz­dy K-popu, aktor­ki i influ­en­cer­ki, któ­rych wygląd czę­sto odbie­ga od natu­ral­nych cech prze­cięt­nych Kore­anek. Pro­mo­wa­ne ide­ały uro­dy, takie jak ide­al­nie syme­trycz­ne rysy twa­rzy, wyjąt­ko­wo jasna cera, duże oczy czy smu­kły nos, są czę­sto wyni­kiem inten­syw­nej pie­lę­gna­cji, zabie­gów medy­cy­ny este­tycz­nej lub zwy­czaj­nej obrób­ki zdjęć. Tego typu wize­run­ki budu­ją nie­osią­gal­ne dla więk­szo­ści kobiet stan­dar­dy, co z kolei pro­wa­dzi do powsta­wa­nia kom­plek­sów i pre­sji na korzy­sta­nie z zabie­gów kosme­tycz­nych czy chi­rur­gii pla­stycz­nej, aby dopa­so­wać się do tych wyide­ali­zo­wa­nych wzorców.

Pożą­da­ne cechy wyglą­du czę­sto są dokład­nie okre­śla­ne i opi­sy­wa­ne, co tym bar­dziej zachę­ca do chi­rur­gicz­nej mody­fi­ka­cji wyglą­du w celu zdo­by­cia odpo­wied­nie­go kształ­tu pod­bród­ka lub podwój­nych powiek. Popu­lar­ne jest też po pro­stu wska­zy­wa­nie przez klien­tów kon­kret­nych gwiazd, do któ­rych chcą się upodob­nić. W kul­tu­rze Korei waż­na była też fizjo­no­mi­ka, czy­li przy­pi­sy­wa­nie cech cha­rak­te­ru, tem­pe­ra­men­tu, przy­szło­ści i szczę­ścia do odpo­wied­nie­go uło­że­nia twa­rzy, co wraz z roz­wo­jem kapi­ta­li­zmu zna­la­zło odzwier­cie­dle­nie w tak dużym podą­ża­niem za ide­ałem piękna.

Wygląd ma też duże zna­cze­nie przy zatrud­nie­niu. Oczy­wi­ście przy­wi­lej pięk­na (ang. pret­ty pri­vi­le­ge) to zja­wi­sko powszech­ne na całym świe­cie – oso­by atrak­cyj­ne są postrze­ga­ne jako bar­dziej kom­pe­tent­ne i bar­dziej inte­li­gent­ne, szcze­gól­nie przed bliż­szym pozna­niem. W Korei funk­cjo­nu­je to jed­nak na o wie­le więk­szą ska­lę – w CV czę­sto wyma­ga­ne jest zdję­cie, a na roz­mo­wach o pra­cę otwar­cie komen­tu­je się wygląd kan­dy­da­tów i kan­dy­da­tek [17]. Porad­ni­ki dla osób szu­ka­ją­cych zatrud­nie­nia wska­zu­ją kon­kret­ne cechy twa­rzy czy nawet ide­al­ny roz­miar misecz­ki biu­sto­no­sza poten­cjal­nych kan­dy­da­tek. Kore­ań­skie Mini­ster­stwo Pra­cy (Kore­an Mini­stry of Employ­ment and Labor) umie­ści­ło na Twit­te­rze post, zachę­ca­ją­cy do wyko­na­nia ope­ra­cji pla­stycz­nych w celu popra­wie­nia szans na zatrud­nie­nie [18].

Wie­le zwo­len­ni­czek ruchu 4B lub wspo­mnia­ne­go wcze­śniej „Tal-gor­set” zwra­ca­ją uwa­gę na to jak waż­ne jest zerwa­nie z podą­ża­niem za kano­nem pięk­na rów­nież ze wzglę­dów eko­no­micz­nych. Wywo­ły­wa­nie kom­plek­sów, a następ­nie ofe­ro­wa­nie kolej­nych kosme­ty­ków i zabie­gów mają­cych im zara­dzić poza znie­wo­le­niem kobiet ma na celu rów­nież pro­mo­wa­nie zbęd­ne­go konsumpcjonizmu.

Kolej­nym ogrom­nym pro­ble­mem Kore­anek jest duża ilość napa­ści sek­su­al­nych w życiu codzien­nym i w inter­ne­cie. Bar­dzo powszech­nym zja­wi­skiem jest mole­sto­wa­nie sek­su­al­ne kobiet w komu­ni­ka­cji miej­skiej, gdzie mole­stu­ją­cy męż­czyź­ni wyko­rzy­stu­ją obec­ność tłu­mów i zwią­za­ny z tym brak moż­li­wo­ści uciecz­ki. Czę­sto mole­sto­wa­nie przy­bie­ra for­mę nie­au­to­ry­zo­wa­nych foto­gra­fii – pro­blem jest tak sze­ro­ki, że tele­fo­ny sprze­da­wa­ne w Korei muszą wyda­wać dźwięk przy robie­niu zdję­cia. Nie­ste­ty, bar­dzo popu­lar­ne są ukry­te kame­ry nazy­wa­ne mol­ka (kor. 몰카), któ­re uda­ją przed­mio­ty codzien­ne­go użyt­ku i są czę­sto mon­to­wa­ne w toa­le­tach, przy­mie­rzal­niach czy nawet w sypial­niach, pozwa­la­jąc na foto­gra­fo­wa­nie i nagry­wa­nie kobiet w intym­nych sytu­acjach bez ich wie­dzy i zgo­dy [19].

Kore­an­ki czę­sto są bez­sil­ne w obli­czu tej prze­mo­cy — zgła­sza­nie incy­den­tów do odpo­wied­nich jed­no­stek rzad­ko koń­czy się uka­ra­niem spraw­ców, a kobie­ta wno­szą­ca oskar­że­nie pra­wie zawsze musi mie­rzyć się z kon­se­kwen­cja­mi w życiu pry­wat­nym lub zawo­do­wym. Wie­le szkół zamia­ta spra­wy pod dywan w oba­wie przed pogor­sze­niem się opi­nii o szko­le. Dodat­ko­wo, oskar­że­nia o mole­sto­wa­nie sek­su­al­ne czę­sto nie są bra­ne poważ­nie — na przy­kład w obsa­dzie dru­gie­go sezo­nu seria­lu Squ­id Game znaj­du­ją się oso­by win­ne lub oskar­żo­ne o prze­moc sek­su­al­ną [20], a jeden z akto­rów został przy­ła­pa­ny na oglą­da­niu por­no­gra­ficz­nej paro­dii seria­lu, gdzie kobie­ty są gwał­co­ne aż do śmier­ci [21].  Naj­bar­dziej kon­tro­wer­syj­ną decy­zją castin­go­wą był jed­nak raper T.O.P., któ­ry w 2017 roku został ska­za­ny za pale­nie mari­hu­any we wła­snym miesz­ka­niu [22].

W 2019 roku służ­by zain­te­re­so­wa­ły się klu­bem Bur­ning Sun, gdzie siat­ka cele­bry­tów, biz­nes­me­nów i urzęd­ni­ków pań­stwo­wych uczest­ni­czy­ła w pro­ce­de­rze nar­ko­ty­zo­wa­nia kobiet i udo­stęp­nia­nia ich do gwał­tów, któ­re czę­sto były nagry­wa­ne. O ile wie­le osób zosta­ło pocią­gnię­tych do odpo­wie­dzial­no­ści, to wyro­ki wię­zie­nia dla spraw­ców były krót­kie, przy­pad­ki gwał­tów roz­pa­try­wa­ne były jako poje­dyn­cze incy­den­ty, a więk­szość wyro­ków doty­czy­ła posia­da­nia lub han­dlu nar­ko­ty­ka­mi i korup­cji [23].

W 2024 roku w Korei ujaw­nio­no ist­nie­nie gru­po­wych cha­tów na komu­ni­ka­to­rze Tele­gram, gdzie roz­sy­ła­ne są por­no­gra­ficz­ne tre­ści stwo­rzo­ne przy pomo­cy AI – tzw. deepfake’i – a ich ofia­ra­mi były zarów­no cele­bryt­ki jak i kole­żan­ki z kla­sy albo nawet człon­ki­nie rodzi­ny osób uczest­ni­czą­cych w kon­wer­sa­cji. Doty­czy­ło to nie tyl­ko doro­słych osób, ale i chłop­ców w pod­sta­wów­kach. Utwo­rzo­ne w ten spo­sób obra­zy czę­sto są roz­po­wszech­nia­ne razem z dany­mi ofiar i lin­ka­mi do ich pro­fi­li w mediach spo­łecz­no­ścio­wych [24].

Kore­ań­skie wytwór­nie muzycz­ne zatrud­nia­ją oso­by, któ­re zaj­mu­ją się znaj­do­wa­niem i zgła­sza­niem takich postów, ale sze­ro­ki dostęp do narzę­dzi AI spra­wia, że każ­dy ma moż­li­wość ich two­rze­nia. Utrud­nia to uka­ra­nie wszyst­kich win­nych, a ewen­tu­al­ne kon­se­kwen­cje nie koń­czą tego pro­ce­de­ru, tyl­ko moty­wu­ją spraw­ców do lep­sze­go ukry­wa­nia się – wła­śnie kore­ań­skie cele­bryt­ki naj­czę­ściej pada­ja ofia­rą deepfake’ów. Pro­ble­ma­tycz­ne są też kwe­stie praw­ne zwią­za­ne z deepfake’ami – o ile w przy­pad­ku cele­bry­tów moż­na uznać je za znie­sła­wie­nie, to oso­by pry­wat­ne czę­sto nie mają środ­ków i moż­li­wo­ści wal­ki z taką for­mą przemocy.

Antyfeminizm i „wojna płci”

W Korei Połu­dnio­wej obser­wu­je się obec­nie inten­sy­fi­ka­cję kon­flik­tu mię­dzy rady­kal­ny­mi femi­nist­ka­mi i mizo­gi­ni­stycz­ny­mi „ince­la­mi” z forów inter­ne­to­wych, co wpły­wa na nega­tyw­ne postrze­ga­nie ruchów femi­ni­stycz­nych w kra­ju. Coraz bar­dziej popu­lar­ny sta­je się pogląd, że wal­ka o rów­ność płci poszła za dale­ko i to męż­czyź­ni są dys­kry­mi­no­wa­ni, a dzia­ła­nia femi­ni­stycz­ne są zbęd­ne i mają na celu opre­sję męż­czyzn. Jasne jest, że pogląd ten nie znaj­du­je odzwier­cie­dle­nia w rze­czy­wi­sto­ści, ale ten anta­go­nizm pro­wa­dzi do pola­ry­za­cji spo­łecz­nej, a dzia­ła­nia femi­ni­stycz­ne są czę­sto demo­ni­zo­wa­ne lub spo­ty­ka­ją się z dużym opo­rem, co ogra­ni­cza ich sku­tecz­ność. Nawet bar­dzo ogól­ne poglą­dy femi­ni­stycz­ne są łączo­ne z rady­ka­li­zmem i otwar­tą mizo­an­drią, a okre­śle­nie „femi­nist­ka” jest w Korei uwa­ża­ne za obe­lgę. Kore­ań­czy­cy uwa­ża­ją, że to oni są ofia­ra­mi dys­kry­mi­na­cji, a kobie­ty są spo­łecz­nie fawo­ry­zo­wa­ne [25].

Nie­daw­no pod­da­ny dymi­sji pre­zy­dent Yoon Suk Yeol opie­rał swo­ją zwy­cię­ską kam­pa­nię wybor­czą z 2022 roku w dużej mie­rze na wal­ce z femi­ni­zmem, obie­cu­jąc likwi­da­cję Mini­ster­stwa Rów­no­ści Płci. Rady­kal­ne śro­do­wi­ska incel­skie aktyw­nie pro­mu­ją akty agre­sji wobec kobiet, uwa­ża­jąc każ­dą akcję mają­cą na celu popra­wę jako­ści życia kobiet za ich fawo­ry­za­cję – naj­bar­dziej rażą­cym przy­kła­dem jest otwar­ta nie­na­wiść skie­ro­wa­na w stro­nę cię­żar­nych kobiet – popu­lar­ne jest zaj­mo­wa­nie miejsc wyzna­czo­nych dla cię­żar­nych kobiet, prze­kre­śle­nie ozna­czeń wska­zu­ją­cych na takie miej­sca czy nazy­wa­nie „sie­dze­nia­mi z wytry­skiem” (ang. cre­am­pie seats). Poka­zu­je to, jak bar­dzo anty­ko­bie­ce są tam­tej­sze nastro­je, szcze­gól­nie, że pomoc i wspar­cie dla kobiet w cią­ży jest zazwy­czaj postrze­ga­ne jako pożą­da­ne zacho­wa­nie zarów­no w pro­gre­syw­nych jak i kon­ser­wa­tyw­nych śro­do­wi­skach. Z jed­nej stro­ny od kobiet ocze­ku­je się przy­ję­cia ról żony i mat­ki, a z dru­giej, gdy te już je przyj­mą, spo­ty­ka­ją się z prze­mo­cą i poniżeniem.

Kore­ań­ska mizo­gi­nia pro­wa­dzi też do bez­po­śred­nich aktów prze­mo­cy – w 2023 roku męż­czy­zna zaata­ko­wał kasjer­kę, otwar­cie mówiąc, że jest szo­wi­ni­stą i uwa­ża, że femi­nist­ki powin­ny być ata­ko­wa­ne. Powo­dem, dla któ­re­go w ogó­le uznał on kasjer­kę za femi­nist­kę, były jej krót­ko ścię­te wło­sy. [32] Czę­ste jest też boj­ko­to­wa­nie cele­bry­tek, któ­rym przy­pi­sy­wa­ne są nawet deli­kat­nie femi­ni­stycz­ne poglą­dy. W 2018 r. kore­ań­ska pio­sen­kar­ka Ire­ne spo­tka­ła się z falą hej­tu za udo­stęp­nie­nie zdję­cia z książ­ką „Kim Ji-Young, born 1982” o femi­ni­stycz­nym wydźwię­ku, a aktor­ka Jay­eon Kim zosta­ła zwol­nio­na, ponie­waż wsta­wi­ła do sie­ci zdję­cie koszul­ki z napi­sem Girls Do Not Need a Prince.

Nega­tyw­ne postrze­ga­nie femi­ni­stek bie­rze się też w dużej mie­rze z kon­tro­wer­syj­nych dzia­łań zamknię­te­go już forum Mega­lia. Pomi­ja­jąc przed­sta­wia­ne tam rady­kal­ne poglą­dy, forum było zna­ne rów­nież z trans­fo­bii i homo­fo­bii, ale tak­że ata­ków na te kobie­ty, któ­re nie dołą­cza­ły do 4B czy zawie­ra­ły „lawen­do­we mał­żeń­stwa” (czy­li związ­ki mał­żeń­skie z geja­mi, mają­ce na celu ukry­cie ich orien­ta­cji). Forum pro­mo­wa­ło ata­ki w stro­nę męż­czyzn, co utwier­dzi­ło w kore­ań­skim spo­łe­czeń­stwie opi­nię, że femi­nist­ki są agre­syw­ne i posu­wa­ją się za dale­ko w swo­ich dzia­ła­niach. Oczy­wi­ście, poziom prze­mo­cy i nie­na­wi­ści forum nie jest porów­ny­wal­ny do prze­mo­cy i nie­na­wi­ści wobec kobiet w Korei, a wie­le mizo­an­drycz­nych tre­ści pocho­dzą­cych z forum to odpo­wie­dzi lub prze­rób­ki mizo­gi­ni­stycz­nych postów z anty­ko­bie­cych i incel­skich środowisk.

Nega­tyw­ne reak­cje na femi­nizm spo­wo­do­wa­ły, że wie­le kobiet prak­ty­ku­je tzw. „cichy femi­nizm” (ang. quiet femi­nism). Ozna­cza to, że nie iden­ty­fi­ku­ją się otwar­cie jako femi­nist­ki, ale sta­ra­ją się podej­mo­wać femi­ni­stycz­ne dzia­ła­nia i mają femi­ni­stycz­ne poglą­dy [2][28]. Jest o tyle moż­li­we, że więk­szość kore­ań­skich ruchów femi­ni­stycz­nych pozo­sta­je w sfe­rze inter­ne­to­wej, a ich głów­ne dzia­ła­nia mają miej­sce wła­śnie tam. Utrud­nia to okre­śle­nie rze­czy­wi­stej popu­lar­no­ści ruchów femi­ni­stycz­nych w Korei. War­to zwró­cić uwa­gę, że wie­le Kore­anek może w ogó­le nie zetknąć się z tre­ścia­mi femi­ni­stycz­ny­mi ze wzglę­du na brak cza­su i ogra­ni­cze­nie kon­su­mo­wa­nych w Inter­ne­cie tre­ści tyl­ko do tych pole­ca­nych przez por­ta­le spo­łecz­no­ścio­we. Fak­tem pozo­sta­je też, że dys­kurs pro­wa­dzo­ny w her­me­tycz­nych spo­łecz­no­ściach w Inter­ne­cie czę­sto jest bar­dzo odda­lo­ny o rze­czy­wi­sto­ści i może znie­chę­cać nowe oso­by do całe­go ruchu.

Sku­pie­nie spo­łecz­no­ści w Inter­ne­cie nie ozna­cza jed­nak, że nie ist­nie­ją żad­ne dzia­ła­nia pro­wa­dzo­ne w rze­czy­wi­stym świe­cie – w Korei dzia­ła­ją  m.in Fire Femi Action oraz Femi­mon­sters, któ­re orga­ni­zu­ją pro­te­sty i mar­sze, sprze­ci­wia­jąc się sys­te­mo­wej opre­sji kobiet. Ich naj­bar­dziej zna­ne akcje to pro­te­sty topless prze­ciw­ko trak­to­wa­nu kobie­cej nago­ści jako por­no­gra­fii [33] oraz slut ral­ly, czy­li rajd moto­cy­klo­wy  zain­spi­ro­wa­ny kana­dyj­skim Slu­tWalk wal­czą­cym z kul­tu­rą gwał­tu. [34] Bada­nia wska­zu­ją jed­nak, że więk­szość Kore­anek spo­ty­ka się z femi­ni­zmem w Inter­ne­cie i wła­śnie tam dowia­du­je się pod­sta­wo­wych infor­ma­cji na począt­ku, póź­niej wie­le z nich decy­du­je się na zapo­zna­nie z książ­ka­mi czy arty­ku­ła­mi nauko­wy­mi. War­to wspo­mnieć, że w dzia­ła­niach offli­ne udział bio­rą też oso­by nie­ko­niecz­nie iden­ty­fi­ku­ją­ce się z ruchem femi­ni­stycz­nym – na przy­kład akcje upa­mięt­nia­ją­ce ofia­rę mor­der­stwa na sta­cji Gan­gnam spo­tka­ły się z sze­ro­kim zain­te­re­so­wa­niem wśród ogó­łu spo­łe­czeń­stwa [2].

Czy chodzi tylko o 4B?

Brak chę­ci zało­że­nia rodzi­ny nie­rzad­ko nie jest powią­za­ny z ruchem 4B. Mło­de oso­by czę­sto nie są zain­te­re­so­wa­ne tra­dy­cyj­nym mode­lem życia. Jest to spo­wo­do­wa­ne głów­nie pro­ble­ma­mi finan­so­wy­mi – rosną­ce kosz­ty życia i miesz­kań, brak nadziei na jaki­kol­wiek awans spo­łecz­ny, w połą­cze­niu z bar­dzo suro­wą i wyma­ga­ją­cą kul­tu­rą pra­cy oraz naci­ska­mi ze stro­ny spo­łe­czeń­stwa. W Korei mło­de poko­le­nie okre­śla się jako N-po sedae, czy­li poko­le­nie któ­re zre­zy­gno­wa­ło z N ilo­ści rze­czy [29]. Ory­gi­nal­nie okre­śla­no takie oso­by jako Sam­po Sedae, czy­li oso­by, któ­re zre­zy­gno­wa­ły z rand­ko­wa­nia, mał­żeń­stwa i rodzi­ciel­stwa, ale z cza­sem roz­sze­rzo­no to okre­śle­nie, dołą­cza­jąc do nie­go oso­by rezy­gnu­ją­ce z kolej­nych rze­czy i potrzeb – na przy­kład dba­nia o zdro­wie lub wygląd czy posia­da­nia dobre­go zatrudnienia.

Takie pozba­wio­ne nadziei podej­ście mło­dych osób nie wystę­pu­je tyl­ko w Azji i jest cha­rak­te­ry­stycz­ne dla póź­ne­go kapi­ta­li­zmu – brak real­nych moż­li­wo­ści na awans spo­łecz­ny, połą­czo­ny z bra­kiem alter­na­tyw i coraz gor­szy­mi warun­ka­mi życia unie­moż­li­wia zdo­by­cie poczu­cia bez­pie­czeń­stwa finan­so­we­go, któ­re jest istot­ną czę­ścią pla­no­wa­nia przy­szło­ści. Postęp spo­łecz­ny rów­nież zmniej­szył war­tość rodzi­ny w spo­łe­czeń­stwie, a szcze­gól­nie w życiu kobiet. Współ­cze­śnie, jeże­li kobie­ty nie mają odpo­wied­nich warun­ków do zało­że­nia rodzi­ny – dobrej sytu­acji eko­no­micz­nej, wspar­cia oto­cze­nia czy odpo­wied­nie­go part­ne­ra, coraz rza­dziej decy­du­ją się na zało­że­nie rodzi­ny. Wie­le takich osób rów­nież nie dekla­ru­je, że ich decy­zja jest per­ma­nent­na i czę­sto po pro­stu mał­żeń­stwo i potom­stwo nie są dla nich prio­ry­te­tem. To, że przy­rost natu­ral­ny w Korei jest tak niski jest też powią­za­ne z wro­gim sto­sun­kiem do obco­kra­jow­ców, co utrud­nia imi­gra­cję, a ta w znacz­nym stop­niu rekom­pen­su­je spa­da­ją­ce ilo­ści uro­dzeń w Euro­pie i Amerykach.

Nie każdy facet

To, że nie każ­dy męż­czy­zna jest odpo­wie­dzial­ny za dys­kry­mi­na­cję czy agre­sję wobec kobiet, jest argu­men­tem dys­kre­dy­tu­ją­cym więk­szość ruchów podob­nych 4B, zwra­ca­ją­cych uwa­gę na sys­te­mo­wy pro­blem patriar­cha­tu. Szcze­gól­nie oso­by z wyż­szych warstw spo­łecz­no-eko­no­micz­nych żyją w prze­świad­cze­niu, że źró­dłem dys­kry­mi­na­cji i uprze­dzeń są oso­by z innych, mniej wykształ­co­nych śro­do­wisk. Sytu­acje takie jak wybo­ry poka­zu­ją jed­nak, że pro­blem mizo­gi­nii jest bar­dziej powszech­ny i wie­lu męż­czyzn, nawet jeśli nie mają otwar­tych uprze­dzeń w stro­nę kobiet, to nie uwa­ża­ją ich pro­ble­mów za wystar­cza­ją­co waż­ne czy realne.

Jak poka­za­ły nie­daw­ne wybo­ry pre­zy­denc­kie w USA, w wie­lu gło­su­ją­cym nie prze­szka­dza, że dany kan­dy­dat repre­zen­tu­je otwar­cie szo­wi­ni­stycz­ną posta­wę, jeże­li pasu­ją jego im inne postu­la­ty. Kolej­nym jaskra­wym przy­kła­dem przy­zwo­le­nia na mizo­gi­nię jest histo­ria Gise­le Peli­cot, któ­rą przez lata gwał­ci­ło ponad 50 męż­czyzn z lokal­nych miej­sco­wo­ści. Nawet jeśli nie wszy­scy męż­czyź­ni, któ­rzy mie­li taką moż­li­wość bra­li oso­bi­sty udział w gwał­tach, to nie zgła­sza­jąc ich do odpo­wied­nich służb lata­mi przy­czy­nia­li się do cier­pie­nia kobie­ty [30]. Mniej dra­stycz­nym przy­kła­dem igno­ran­cji jest nie­daw­na dys­ku­sja w tele­wi­zyj­nym show, gdzie akto­rzy Paul Mescal i Saoir­se Ronan dys­ku­to­wa­li na temat samo­obro­ny – Mescal zakwe­stio­no­wał fakt, że ludzie przej­mu­ją się kwe­stia­mi obro­ny w przy­pad­ku ata­ku, pod­czas gdy Ronan zwró­ci­ła uwa­gę, że kobie­ty muszą myśleć o tym cią­gle [31]. Męż­czyź­ni czę­sto nie zda­ją sobie spra­wy z pro­ble­mów kobiet i pod­świa­do­mie je lek­ce­wa­żą, nawet jeże­li nie sto­ją za nimi złe intencje.

O ile to mizo­gi­nia jest źró­dłem prze­mo­cy, agre­sji i przed­mio­to­we­go postrze­ga­nia kobiet, to brak otwar­te­go sprze­ci­wu pozwa­la jej trwać i poka­zu­je, że w osta­tecz­nym roz­ra­chun­ku być może nie­wie­le osób zde­cy­du­je się poświę­cić oso­bi­ste zyski, kom­fort czy przy­wi­le­je, by wal­czyć o rze­czy­wi­ste rów­no­upraw­nie­nie płci. Ruchy takie jak 4B pozwa­la­ją na naświe­tle­nie pro­ble­mów kobiet w spo­łe­czeń­stwie. Jed­no­cze­śnie, coraz mniej­sza licz­ba uro­dzeń w wie­lu kra­jach wymu­sza pod­ję­cie real­nych dzia­łań przez rzą­dy. Nawet jeże­li dzia­ła­nia ruchu 4B nie przy­nio­są real­nych skut­ków w posta­ci zmian praw­nych, to na pew­no pomo­gą stwo­rzyć prze­strze­nie dla alter­na­tyw­nych wybo­rów życio­wych i wymia­ny doświad­czeń kobiet.

Bibliografia

[1] Lee, J., & Jeong, E. (2021). The 4B move­ment: envi­sio­ning a femi­nist futu­re with/​in a non-repro­duc­ti­ve futu­re in Korea. Jour­nal of Gen­der Stu­dies, 30(5), 633–644. https://doi.org/10.1080/09589236.2021.1929097

[2] Chin, M. (2000). 6 Self-Gover­nan­ce, Poli­ti­cal Par­ti­ci­pa­tion, and the Femi­nist Move­ment in South Korea. In Demo­cra­cy and the Sta­tus of Women in East Asia (pp. 91–104). Lyn­ne Rien­ner Publi­shers. https://doi.org/10.1515/9781626373273-008

[3] Hae-rin, L. (2024, Decem­ber 17). Whe­re were young men in impe­ach­ment ral­lies? The Kore­ati­mes Times. https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2024/12/113_388654.html

[4] The Cho­sun Daily. (2024, Decem­ber 15). Young women lead the call for Pre­si­dent Yoon’s impe­ach­ment in Seoul pro­te­sts. The Cho­sun Daily. https://www.chosun.com/english/national-en/2024/12/15/RLXVXOEXZZFK5PSMBMD3CPCHRE/

[5] Nam, J.-L. (2000a). Gen­der poli­tics in the Kore­an trans­i­tion to demo­cra­cy. Kore­an Stu­dies, 24(1), 94–112. https://doi.org/10.1353/ks.2000.0012

[6]  Jeong, E. (2024). From meme-making trolls to femi­nist arti­sts: digi­tal femi­nist art acti­vism in con­tem­po­ra­ry South Korea. Jour­nal of Gen­der Stu­dies, 1–13. https://doi.org/10.1080/09589236.2024.2406518

[7] Sang-Hun, Choe. “South Korea’s Plan to Rank Towns by Fer­ti­li­ty Rate Back­fi­res.” The New York Times, 30 Dec. 2016, https://www.nytimes.com/2016/12/30/world/asia/south-korea-fertility-birth-map.html.

[8] Albeck-Rip­ka, Livia, and Youmi Kim. “Seoul’s Advi­ce to Pre­gnant Women: Cook, Cle­an and Stay Attrac­ti­ve.” The New York Times, 12 Jan. 2021, https://www.nytimes.com/2021/01/12/world/asia/korea-pregnant-women-advice-seoul.html.

[9] 배시은. (2024, May 17). ‘강남역 살인사건’ 8주기 추모 물결···“여성혐오 근절, 그 쉬운 게 아직도 어렵다.” Kyun­gHy­ang­Sin­mun. https://www.khan.co.kr/article/202405172212001

[10] South Korea: gen­der pay gap. (n.d.). Sta­ti­sta. https://www.statista.com/statistics/641812/south-korea-gender-pay-gap/

[11] 어환희. (2022, Sep­tem­ber 7). 일하는 여성 절반이 비정규직…시급은 남성의 70% 수준. 중앙일보. https://www.joongang.co.kr/article/25100120

[12] 4 for­mer Hana Bank offi­cials convic­ted for recru­it­ment scan­dal in South Korea. (2023, March 24). The Stra­its Times. https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/4-former-hana-bank-officials-convicted-for-recruitment-scandal-in-south-korea

[13] Young Kore­an women are more edu­ca­ted, less employ­ed than men, OECD finds. (n.d.). Han­ky­oreh. Retrie­ved Janu­ary 5, 2025, from https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/1158095.html

[14] Oh, J. (2006). Achie­ve­ment and chal­len­ges of higher edu­ca­tion for women in Korea. Asian Women, 22(1), 27-44.

[15] 24, F. (2018, Novem­ber 14). Jobs for the boys under fire in South Korea. FRANCE 24. https://www.france24.com/en/20181114-jobs-boys-under-fire-south-korea

[16] 동아일보. “Fema­le Employ­ment Rate in Korea Is M-Sha­ped.” 동아일보, 19 Mar. 2021, https://www.donga.com/en/article/all/20210319/2511793/1.

[17] Sti­les, Matt. “In South Korea’s Hyper­com­pe­ti­ti­ve Job Mar­ket, It Helps to Be Attrac­ti­ve.” Los Ange­les Times, 13 June 2017, LA Times

[18] 옥현주. “Labor Mini­stry in Hot Water for Pla­stic Sur­ge­ry Blog Post.” The Korea Herald, 1 July 2015, https://www.koreaherald.com/article/550145.

[19] Gunia, Amy. “‘It Bre­aks My Heart.’ Con­fron­ting the Trau­ma­tic Impact of South Korea’s Spy­cam Pro­blem on Women.” Time, 7 Mar. 2022, https://time.com/6154837/open-shutters-south-korea-spycam-molka/.

[20] She­khar, Miman­sa. “Squ­id Game: 7 Actors With Legal Cases, Con­tro­ver­sies – Lee Jung-Jae To O Yeong-Su.” Times Now, 31 Dec. 2024, https://www.timesnownews.com/entertainment-news/korean/squid-game-season-2-actors-with-legal-cases-controversies-lee-jung-jae-o-yeong-su-lee-byung-hun-top-park-sung-hoon-article-116826188.

[21] Onli­ne, ET. “This ‘Squ­id Game’ Star Has Been Cau­ght Sha­ring Expli­cit Con­tent on Insta­gram.” Eco­no­mic Times, 31 Dec. 2024, https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/this-squid-game-star-has-been-caught-sharing-explicit-content-on-instagram/articleshow/116827353.cms?from=mdr.

[22] Yang, Katri­na. “‘It Took Him A Lot Of Guts’ Squ­id Game Season 2’s Tha­nos Casting Bac­klash Addres­sed By Cre­ator.” Scre­en Rant, 2 Jan. 2025, https://screenrant.com/squid-game-season-2-thanos-casting-top-controversy-hwang-response/.

[23] Bur­ning Sun: The BBC Eye Docu­men­ta­ry abo­ut the Women Who Expo­sed the Secret K-Pop Chat Gro­ups. https://www.bbc.com/mediacentre/2024/bbc-eye-burning-sun-women-who-exposed-secret-kpop-chatgroups. Acces­sed 31 Jan. 2025.

[24] “S. Korea: Tele­gram Chat Rooms Used for Deep­fa­ke Sexu­al Explo­ita­tion of Young Women.” Busi­ness & Human Rights Reso­ur­ce Cen­tre, https://www.business-humanrights.org/en/latest-news/s-korea-telegram-chat-rooms-used-for-deepfake-sexual-exploitation-of-young-women/. Acces­sed 31 Jan. 2025.

[25] Kwon, Jake. “South Korea’s Young Men Are Figh­ting aga­inst Femi­nism.” CNN, 22 Sept. 2019, https://edition.cnn.com/2019/09/21/asia/korea-angry-young-men-intl-hnk/index.html.

[26] Lee, Cla­ire. “[Featu­re] Femi­nist Novel Beco­mes Cen­ter of Con­tro­ver­sy in South Korea.” The Korea Herald, 27 Mar. 2018, https://www.koreaherald.com/article/1627626.

[27] Staff, Edi­to­rial. “Kore­an Voice Actress Gets Fired For Twe­eting a Pho­to Wearing a T-Shirt.” Next­Shark, 21 July 2016, https://nextshark.com/jayeon-kim-korean-voice-actress-t-shirt-tweet.

[28] What are your tho­ughts abo­ut the 4b move­ment?  : r/​kpopnoir. (n.d.). Retrie­ved Janu­ary 6, 2025, from https://www.reddit.com/r/kpopnoir/comments/1cyf37k/what_are_your_thoughts_about_the_4b_movement/

[29] “Korea’s Sam­po Gene­ra­tion.” Sofie to Korea, 24 May 2017, https://sofietokorea.com/2017/05/24/koreas-sampo-generation/.

[30] “Gisèle Peli­cot Rape Trial.” The Guar­dian, https://www.theguardian.com/world/gisele-pelicot-rape-trial. Acces­sed 31 Jan. 2025.

[31] Fran­cis, Chan­tel­le. “Saoir­se Ronan Silen­ces Male Hol­ly­wo­od Stars on Talk Show by Cal­ling out Pro­blem with Paul Mescal’s Joke.” NZ Herald, 29 Dec. 2024, https://www.nzherald.co.nz/entertainment/saoirse-ronan-silences-male-hollywood-stars-on-talk-show-by-calling-out-problem-with-paul-mescals-joke/3MI424KM4JHP3HC6ILCEJW3MLE/.

[32] Mac­ken­zie, B. J., & Mao, F. (2023, Novem­ber 6). South Kore­an man attacks shop clerk he tho­ught was a femi­nist. BBC News. https://www.bbc.com/news/world-asia-67330628.

[33] He-rim, Jo. “Femi­nist Acti­vi­sts Pro­test Topless, Face­bo­ok Korea Apo­lo­gi­zes.” The Korea Herald, 3 June 2018, https://www.koreaherald.com/article/1689909.[34] 김세정. “‘Sluts’ on Bicyc­les Defy Patriar­chal Socie­ty.” The Kore­ati­mes Times, 4 Sept. 2017, https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2024/12/113_235966.html.