Przemoc domowa, sporty masowe i maczyzm: co je łączy?

„It’s coming home” (pol. „Wra­ca do domu”) – tak brzmi wers z bry­tyj­skiej pio­sen­ki „Three Lions” zespo­łu the Light­ning Seeds z 1996 roku. Chwy­tli­wa przy­śpiew­ka począt­ko­wo mia­ła odno­sić się do mistrzostw świa­ta w pił­ce noż­nej, któ­rych gospo­da­rzem była wte­dy Anglia. Jak śpie­wa­ją dalej twór­cy – „Football’s coming home” (pol. „Pił­ka noż­na wra­ca do domu”). Tekst nawią­zu­je do histo­rii spor­tu, któ­re­go powsta­nie w jego obec­nej for­mie mia­ło miej­sce w dzie­więt­na­sto­wiecz­nej Anglii. Dzi­siaj slo­gan „It’s coming home” jest uży­wa­ny przez bry­tyj­skich kibi­ców przy każ­dym dużym mię­dzy­na­ro­do­wym tur­nie­ju pił­ki noż­nej, szcze­gól­nie mistrzo­stwach świa­ta, jako wyraz nadziei na wygra­ną. [1]

„He’s coming home” (pol. „On wra­ca do domu”) to hasło kam­pa­nii spo­łecz­nej prze­pro­wa­dzo­nej jesie­nią 2022 roku przez orga­ni­za­cję Women’s Aid Fede­ra­tion of England. Orga­ni­za­cja na co dzień zaj­mu­je się wal­ką z prze­mo­cą domo­wą wobec kobiet i dzie­ci. [2] Slo­gan kam­pa­nii nawią­zu­je do wer­su zna­nej Angli­kom pio­sen­ki. To on, czy­li męż­czy­zna zawsze po meczu wra­ca do domu, czę­sto pija­ny i zdol­ny do przemocy.

Gdy w tle postę­po­wa­ły przy­go­to­wa­nia do mistrzostw świa­ta w pił­ce noż­nej w Kata­rze, a fani fut­bo­lu nie mogli docze­kać się roz­po­czę­cia naj­więk­szej na świe­cie mię­dzy­na­ro­do­wej rywa­li­za­cji, Women’s Aid zawcza­su prze­kie­ro­wy­wa­ło uwa­gę na zwią­za­ną z tym spor­tem prze­moc wobec kobiet. Bada­nia prze­pro­wa­dzo­ne przez Uni­wer­sy­tet w Lan­ca­ster w 2013 roku dowo­dzą bowiem, że przy­pad­ki prze­mo­cy domo­wej w Wiel­kiej Bry­ta­nii są zgła­sza­ne o 38% czę­ściej, gdy repre­zen­ta­cja Anglii prze­gry­wa mecz [3].

pla­kat, na któ­rym widocz­na jest fla­ga Anglii z napi­sem He’s coming home: frag­ment kam­pa­nii Women’s Aid.

Choć kam­pa­nia po raz pierw­szy zwró­ci­ła uwa­gę mię­dzy­na­ro­do­wych mediów, nie była pierw­szą pró­bą nagło­śnie­nia tego tema­tu. Już przy oka­zji poprzed­nich mistrzostw świa­ta w 2018 roku, inna cha­ry­ta­tyw­na orga­ni­za­cja w Anglii, The Path­way Pro­ject, alar­mo­wa­ła o związ­ku tur­nie­jów pił­ki noż­nej i wzmo­żo­nej prze­mo­cy domo­wej [4].

Scre­en­shot z Twit­te­ra, poka­zu­ją­cy info­gra­fi­kę ze sta­ty­sty­ka­mi i napi­sem: No one wants England to win more than women. Dome­stic abu­se rates incre­ase by 38% when England lose.

Twór­cy kam­pa­nii powo­ły­wa­li się na wspo­mnia­ne już bada­nia z Uni­wer­sy­te­tu w Lan­ca­ster. W bada­niach wzię­to pod uwa­gę dane zebra­nych pod­czas mistrzostw świa­ta z 2002, 2006 oraz 2010 roku opar­tych o zgło­sze­nia prze­mo­cy na poli­cję. Gdy zatrwa­ża­ją­ce sta­ty­sty­ki mówią o 38% wzro­ście prze­mo­cy po prze­gra­nej, remis czy choć­by i wygra­na też mają swo­je kosz­mar­ne kon­se­kwen­cje – wte­dy przy­pad­ków zgło­szo­nej prze­mo­cy domo­wej jest wię­cej o 26% [3]. 

Pozo­sta­ją jedy­nie domy­sły, o ile jesz­cze bar­dziej wstrzą­sa­ją­ce były­by te sta­ty­sty­ki, gdy­by uwzględ­nia­ły wszyst­kie przy­pad­ki takiej prze­mo­cy, w tym te nie­zgło­szo­ne. Dane doty­czą­ce prze­mo­cy domo­wej są bowiem czę­sto nie­do­sza­co­wa­ne, a chcąc bar­dziej repre­zen­ta­tyw­nych sta­ty­styk, nale­ża­ło­by uwzględ­nić nie tyl­ko zgło­sze­nia na poli­cję, ale tak­że poby­ty w szpi­ta­lu czy schro­ni­skach dla potrze­bu­ją­cych. [5]

W Wiel­kiej Bry­ta­nii uda­ło się publicz­nie nakre­ślić pro­blem już kil­ka razy. Choć to bry­tyj­skie kam­pa­nie prze­bi­ły się do szer­szej spo­łecz­no­ści, podob­ną zależ­ność prze­ana­li­zo­wa­no też w innych czę­ściach świa­ta. Bada­nia prze­pro­wa­dzo­ne przez kana­dyj­ski Uni­wer­sy­tet w Cal­ga­ry w 2017 roku jasno wska­za­ły, że w dniach, gdy lokal­na dru­ży­na z Alber­ty roz­gry­wa­ła mecz, zgło­sze­nia prze­mo­cy domo­wej rosły o 15% [6]. W Sta­nach Zjed­no­czo­nych nato­miast zaob­ser­wo­wa­no wzrost takich zgło­szeń o 10% gdy lokal­na dru­ży­na fut­bo­lu ame­ry­kań­skie­go prze­gry­wa­ła. Wnio­ski wycią­gnię­to w 2011 roku na pod­sta­wie 900 meczów roze­gra­nych w cią­gu 11 lat [7].

Co zatem powo­du­je tę glo­bal­ną zależ­ność mię­dzy tur­nie­ja­mi „męskich” spor­tów a domo­wym ter­ro­rem, któ­re­go ofia­ra­mi pada­ją kobie­ty? Nie­któ­rzy bada­cze szu­ka­ją zależ­no­ści pomię­dzy tra­dy­cyj­nie męskim cha­rak­te­rem pił­ki noż­nej jako dys­cy­pli­ny spor­to­wej, a ten­den­cja­mi do prze­mo­cy i agresji.

„Sport słu­ży kon­stru­owa­niu i nada­niu prio­ry­te­tu sze­re­go­wi męskich wyobra­żeń, w któ­rych twar­dość i agre­sja (jaw­na lub domnie­ma­na) są uzna­wa­ne za nor­mę”. [8] 

Dzie­dzi­ny zawłasz­czo­ne przez męż­czyzn stwa­rza­ją więc dosko­na­łe śro­do­wi­sko do roz­wo­ju tzw. tok­sycz­nej męsko­ści, poka­zu domi­na­cji i nie­zdro­wej rywalizacji. 

„Powszech­na dostęp­ność spor­tu w tele­wi­zji może sank­cjo­no­wać męskie zacho­wa­nia w ramach jego reguł. Może to pro­mo­wać prze­moc i nie­bez­pie­czeń­stwo jako nor­ma­tyw­ne, pożą­da­ne i satys­fak­cjo­nu­ją­ce, któ­re mogą być łatwo dostęp­ne, wyuczo­ne i wzmoc­nio­ne (Cowan, 2001)”. [9] 

Poten­cjal­nych sce­na­riu­szy może być wię­cej. Nie­od­łącz­ną czę­ścią tej spor­to­wej roz­ryw­ki jest alko­hol – nie­kie­dy nawet w roli spon­so­ra tur­nie­ju. Zakaz spo­ży­wa­nia alko­ho­lu pod­czas roz­gry­wek w Kata­rze spo­tkał się z mię­dzy­na­ro­do­wym obu­rze­niem. Rekla­my wiel­kich kon­cer­nów piwo­war­skich są na ogół trans­mi­to­wa­ne  na try­bu­nach boiska do pił­ki noż­nej lub przed tele­wi­zo­rem w pubie bądź w domu. Bazu­jąc na danych doty­czą­cych prze­stępstw w okre­sie ostat­nich dzie­się­ciu lat, dowie­dzio­no, że wygra­na dru­ży­ny naro­do­wej Anglii skut­ku­je o 47% wyż­szą ilo­ścią zgło­szeń prze­mo­cy domo­wej zwią­za­nej ze spo­ży­ciem alko­ho­lu, a dzień po wygra­nej o 18% wyż­szą [5].

Rachel Gold­smith zazna­cza, że to nie sama pił­ka noż­na, lecz kul­tu­ra z nią zwią­za­na – kul­tu­ra maczy­zmu i nor­ma­li­za­cji prze­mo­cy domo­wej, jest odpo­wie­dzial­na za wzrost przestępstw. 

„Kie­dy masz wyda­rze­nie spor­to­we o wyso­kiej staw­ce, kie­dy zaan­ga­żo­wa­ne są emo­cje, możesz mieć pie­nią­dze zaan­ga­żo­wa­ne w zakład, w grę wcho­dzi alko­hol – wszyst­kie te rze­czy mogą dać wbu­do­wa­ną wymów­kę, dla­cze­go wystę­pu­je prze­moc domo­wa, ale żad­na z tych rze­czy fak­tycz­nie nie powo­du­je prze­mo­cy domo­wej”. [7]

Tym waż­niej­szym jest pod­kre­śla­nie tego, jak kul­tu­ra wszech­obec­nej prze­mo­cy i mizo­gi­nii znaj­du­je spo­so­by na to, aby wytwa­rzać kolej­ne prze­strze­nie, w któ­rych kobie­ty sta­ją się ofiarami. 

---

Bibliografia:

[1] Grier­son, J. (2018). “It’s coming home”: the meaning behind the Three Lions lyrics. The Guar­dian. https://www.theguardian.com/football/2018/jul/08/its-coming-home-the-meaning-behind-the-three-lions-lyrics [dostęp: 2.02.2023]

[2] Women’s Aid is asking the public to raise awa­re­ness of dome­stic abu­se servi­ces during the World Cup to help survi­vors. (2022). Women’s Aid. https://www.womensaid.org.uk/womens-aid-is-asking-the-public-to-raise-awareness-of-domestic-abuse-services-during-the-world-cup-to-help-survivors/ [dostęp: 02.02.2023]

[3] Kir­by, S., Fran­cis, B., & O’Flaherty, R. (2013). Can the FIFA World Cup Foot­ball (Soc­cer) Tour­na­ment Be Asso­cia­ted with an Incre­ase in Dome­stic Abu­se? Jour­nal of Rese­arch in Cri­me and Deli­nqu­en­cy. https://doi.org/10.1177/002242781349484 

[4] Spratt, V. (2018). The truth abo­ut dome­stic vio­len­ce and the World Cup. BBC Three. https://www.bbc.co.uk/bbcthree/article/5a8677f8-58ea-44c8-a133-23ea2ae90abb [dostęp: 02.02.2023]

[5] Trendl, A., Ste­wart, N., & Mul­lett, T. L. (2021). The role of alco­hol in the link betwe­en natio­nal foot­ball (soc­cer) tour­na­ments and dome­stic abu­se – Evi­den­ce from England. Social Scien­ce &Amp; Medi­ci­ne. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2020.113457 

[6] Bouti­lier, S., Jadi­dza­deh, A., Esi­na, E., Wells, L., & Kne­ebo­ne, R. D. (2017). The Con­nec­tion betwe­en Pro­fes­sio­nal Spor­ting Events, Holi­days and Dome­stic Vio­len­ce in Cal­ga­ry, Alber­ta. Social Scien­ce Rese­arch Network. http://dx.doi.org/10.11575/PRISM/35472

[7] Tru­ong, K. (2018). What You Need To Know Abo­ut Dome­stic Vio­len­ce & Big Spor­ting Events. Refinery29. https://www.refinery29.com/en-us/domestic-violence-sports-events-study [dostęp: 02.02.2023]

[8] Bur­gess, I. & Edwards, A., & Skin­ner, J. (2003). Foot­ball cul­tu­re in an Austra­lian scho­ol set­ting: The con­struc­tion of mascu­li­ne iden­ti­ty. Sport, Edu­ca­tion and Socie­ty, 8(2), 199-212. 

[9] Wil­liams, D. J. & Nevil­le, F., G. (2014). Sport-rela­ted dome­stic vio­len­ce: explo­ring the com­plex rela­tion­ship betwe­en spor­ting events and dome­stic vio­len­ce. in: M., F. Tay­lor, J. A. Pooley & R. S. Tay­lor (eds.) Over­co­ming dome­stic vio­len­ce: Cre­ating a dia­lo­gue aro­und vul­ne­ra­ble popu­la­tions. Social issu­es, justi­ce and sta­tus. (Nova Scien­ce Publi­shers: New York) pp. 241-157.